top of page
Yazarın fotoğrafıAv. Lider Tanrıkulu

REKABET HUKUKUNDA UYUMLU EYLEM KAVRAMI

Güncelleme tarihi: 15 Eki 2023


REKABET HUKUKUNDA UYUMLU EYLEM KAVRAMI

İÇİNDEKİLER




1. REKABET HUKUKUNDA UYUMLU EYLEM KAVRAMI Eylem Nedİr?


Uyumlu eylem veya uyumlu davranış (concerted practice) kavramının tanımı, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“Kanun”) “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinde yer almamaktadır. İlgili Kanun’un rekabeti kısıtlayıcı anlaşma ve uygulamaların yasaklandığına ilişkin 4. maddesi uyumlu eylem kavramını karşımıza çıkarmaktadır. Kanun’un “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar” başlıklı 4. maddesinde “Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.” hükmü yer almaktadır. Uyumlu eylem kavramı Kanun’da direkt olarak tanımlanmamışsa da söz konusu bu madde rekabeti sınırlama amacı taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek özellikte olan teşebbüsler arası uyumlu eylemlerin hukuka aykırı ve yasak olduğunu hüküm altına almıştır.


Tanım olarak uyumlu eylem, bir anlaşmanın varlığı aşamasına ulaşması gerekmeksizin iki veya daha fazla teşebbüsün ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanamayan ancak bilinçli olarak birbirine paralel hale getirilmiş rekabeti sınırlayıcı pazar davranışlarıdır. (1) Uyumlu eylem, bir teşebbüsün gelecekte planladığı fiyatlandırma veya üretim ya da kapasite gibi ticari açıdan hassas bilgilerin gerçek ve/veya potansiyel rakipler arasında paylaşıldığı durumlarda rekabete zarar verme amacını taşır.


Söz konusu tanımdan yola çıkarak uyumlu eylemin varlığı, aşağıdaki dört unsurun bir arada bulunmasını gerektirmektedir:


1. İki veya daha fazla işletmenin olması,

2. İşletmeler arası bilinçli paralel davranış bulunması,

3. Bu paralel davranışların ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanamaması,

4. Rekabetin sınırlanması.


Bu unsurlardan biri yoksa uyumlu eylemin varlığından da söz edilemez. (2)



2. Uyumlu Eylemİn Hukukİ Nİtelİğİ


Kanun, idare hukuku alanında yer alan ancak tazminat hukuku bağlantısı nedeniyle de özel hukuk alanına dahil olan hükümler içeren bir kanundur. Uyumlu eylem de, bu çerçevede, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 2. maddesindeki dürüstlük kuralı temelinde Kanun’da düzenlenen ve hem idare hukuku hem de özel hukuk alanında hukuki sonuçlar bağlanan bir ihlal eylemidir. (3)



3. Uyumlu Eylem Karİnesİ


Uyumlu eylemlerin rekabet ihlali sayılabilmesi için teşebbüsler arasında bir anlaşmaya varmayan paralel uygulamaların rekabeti sınırlama amacını taşıması yeterlidir. Fakat tahmin edileceği üzere, bu uygulamalar arasındaki neden sonuç ilişkisinin ispatlanması oldukça güçtür.


Kanun’un 4. maddesinin 3. fıkrasında “Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda piyasadaki fiyat değişmelerinin veya arz ve talep dengesinin ya da teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin, rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi, teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil eder.” hükmü yer almaktadır. Kanun, bu düzenlemeyle uyumlu eylem karinesi getirmiştir. Aynı maddenin 4. fıkrasında ise, uyumlu eylem karinesinin aksi ispatlanmak suretiyle sorumluluktan kurtulabileceği düzenlenmiştir. Buna göre, ekonomik ve rasyonel gerçeklere dayanmak koşuluyla taraflardan her biri uyumlu eylemde bulunmadığını ispatlayarak sorumluluktan kurtulabilir.


Uyumlu eylem, anlaşma için gerekli ispat vasıtalarına ulaşılamadığı zaman kullanılan bir argümandır. Kanun’da düzenlenen uyumlu eylem karinesinde de yine, teşebbüslere uyumlu eylemde bulunmadıklarını ispatlama yükümlülüğü getirilmiştir. En basit haliyle, Kanun aslında teşebbüslerin rekabeti sınırlama amacı taşıyan uyumlu eylemlerde bulunduklarını varsaymış ve teşebbüslerden bunun aksini -uyumlu hareket ederken rekabete aykırı bir düşünce içerisinde olmadıklarını- ispatlamalarını istemiştir.



4. Uyumlu Eylemde İspat


Uyumlu eylemlerin ispat edilebilmesi için teşebbüsler arası bağlantının delillerle ortaya konması gerekmektedir. Aslında, Kanun bakımından anlaşma ve uyumlu eylem kavramları arasındaki ayrımdan çok teşebbüsler arasındaki uzlaşmaların nasıl ispat edileceği önem taşımaktadır.


Kanun’a göre, rekabeti sınırlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaların varlığı her türlü delille ispatlanabilir. (4) Rekabet sınırlamalarının her türlü delille ispatlanabilmesi ile Rekabet Kuruluna geniş bir serbestlik tanındığını söyleyebiliriz. (5) Fakat, uyumlu eylemler gizlilik veya örtülülük yöntemleriyle gerçekleştirildikleri için ispatlarında doğrudan delil elde edilebilmesi oldukça güçtür.


Kanun’da nelerin delil olarak sayılabileceği konusunda açık ve kesin düzenlemelere yer verilmemesi ile ispatın kolaylaştırılması amaçlanmıştır. Uyumlu eylemlerin ispatında nelerin delil olarak sayılabileceğini aşağıda birkaç örnekle açıklayalım:


1. Teşebbüsler arası yazışmalar,

2. Rakip şirket yöneticilerinin isim ve telefonlarının yazılı olduğu belgeler,

3. Rakip şirket yöneticilerinin aynı dönemde aynı yerde bulunduklarını gösteren otel kayıtları,

4. Sektörel birliklerde yapılan toplantılar ve toplantı tutanakları,

5. Teşebbüsler arası bilgi paylaşımlarını gösteren diğer bazı dokümanlar.


5. Kurul Kararları


Rekabet Kurulunun 04.07.2007 tarih ve 07-56/672-209 sayılı kararında Emaye Bobin Teli (EBT) sektöründe faaliyet gösteren altı teşebbüsün fiyat listelerinin aynı zamanda değiştiği ve listelerde bulunan yaklaşık 40 değişik çaptaki EBT fiyatının birebir aynı olduğu anlaşılmış, bu konuda teşebbüslerin iletişim halinde oldukları saptanmıştır. Delil ve tutanak ifadelerinden EBT üreticisi altı teşebbüs arasında tek fiyat listesine geçilmesi konusunda bir anlaşma olduğu ortaya konmuştur. Bu gerekçelerle haklarında soruşturma açılan teşebbüslerin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesini anlaşma ve uyumlu eylemler yoluyla ihlal ettikleri kanaatine varılmış ve söz konusu bu altı teşebbüse yaklaşık olarak 1.7 milyon TL idari para cezası verilmiştir. (6)


Rekabet Kurulunun 17.7.2008 tarih ve 08-45/624-236 sayılı kararında ise şikayet edilen on yedi bankanın kredi kartı işlemlerinde uyguladıkları faiz oranlarını, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nca (TCMB) belirlenen kredi kartları işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranına çektikleri ve bu durumun bankaların uyumlu eylem içinde olduklarının göstergesi olduğu iddiası irdelenmiştir. Söz konusu kararda, faiz oranlarının bütünüyle bankaların tasarrufuna bırakılmadığı ve TCMB tarafından üç ayda bir piyasa şartları dikkate alınarak kredi kartı işlemlerinde uygulanacak faiz için bir üst sınır getirildiği belirtilmiştir. Buna ek olarak, getirilen azami sınır ve her bankanın uygulayacağını bildirdiği azami faiz oranları TCMB internet sitesinde yayımlanarak tüketiciler lehine bir şeffaflık sağlandığı özellikle vurgulanmıştır. Bu sebeple bankaların rakibi durumundaki teşebbüslerin de hangi faiz oranını uyguladığı bilgisine sahip olmaları faiz konusundaki rekabet güdülerini azaltacağından on yedi bankanın aynı anda en yüksek faiz oranını uygulamalarının pazar koşulları ile izah edilebilir nitelikte olduğu kanaatine ulaşılmıştır. (7)


6. Sonuç


Türk REKABET HUKUKUNDA UYUMLU EYLEM KAVRAMI'na bağlı olarak sınırlama amacı taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek özellikte olan teşebbüsler arası uyumlu eylemler, uygulamada örneklerine rastladığımız bir rekabet ihlalidir. Bu yazımızda söz konusu bu ihlali tanımlarla, örneklerle ve kurul kararlarıyla açıklamaya ve siz okuyucularımızı bu hususta aydınlatmaya gayret ettik.



F. Şimal KUNCAN

Stajyer Avukat




KAYNAKÇA


1. ASLAN, İ. Yılmaz. Rekabet Hukuku: Teori, Uygulama ve Mevzuat, 3. Bsk., Bursa, Ekin Kitabevi, 2005, s.140



3. CENGİZ, Dilek. Türk Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylem ve Bu Eylemin Hukuki Sonuçları, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2005


4. RKHK, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (Kanun No. 4054) m. 59/2, Resmi Gazete 22140 (13 Aralık 1994)


5. ŞEN, Mustafa. Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylemler, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, 2013



35 görüntüleme0 yorum

Comments


bottom of page