İçindekiler
MAL DEĞİŞİM SÖZLEŞMESİ (BARTER) SÖZLEŞMESİ NEDİR TANIMI
Mülga 818 Sayılı Borçlar Kanunu’nda trampa sözleşmesi olarak düzenlenmişken daha sonra yürürlüğe giren 6098 Sayılı Borçlar Kanunu ile trampa sözleşmesi, mal değişim sözleşmesi olarak değiştirilmiştir. Türk Borçlar Kanunu’nun gerekçesinde bu değişikliğin nedeni açılanmamıştır. Trampa kelimesi yerine mal değişimi teriminin kullanılması tarafımızca 818 Sayılı Borçlar Kanunu’ndan 6098 Sayılı Yasa’ya geçişteki eski Türkçe kelimelerden arındırma yani Kanun dilini güncelleştirme çabasının aşırı giden bir sonucu olarak görülmüştür. Halbuki Fransızca éxchange ve İngilizce exchance kelimelerine karşılık değişim değil trampa (1) kelimesidir. (2)
Sözleşmenin tanımlaması ancak 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda bu kez mal değişim sözleşmesi adı altında yapılmıştır. (3) Kanun koyucu 6098 Sayılı Yasa’nı 282. Maddesi ile trampa sözleşmesini; “Mal değişim sözleşmesi, taraflardan birinin diğer tarafa bir veya birden çok şeyin zilyetlik ve mülkiyetini, diğer tarafın da karşı edim olarak başka bir veya birden çok şeyin zilyetlik ve mülkiyetini devretmeyi üstlendiği sözleşmedir.“ şeklinde tanımlamıştır.
Buna göre trampa sözleşmesi; para kullanılmaksızın sözleşmenin taraflarına ait malların, zilyetliğini ve mülkiyetini birbirlerine devir yükümlülüğü altına sokan ve iki tarafa borç yükleyen sözleşmedir.
Bu durumu bir örnek ile açıklayacak olursa Antalya ilinde kurulu A firmasının kat karşılığı inşaat sözleşesine dayanarak inşaat yapan B firmasına, yapılan dairelerden birini bedel olarak kabul ederek anlaşma karşılığında yaklaşık olarak denk bedel ile belirlenecek miktarda tuğla vermesi halinde trampa sözleşmesi kurulmuş olur.
ŞEKİL ŞARTI
Normal şartlarda, ispat hükümleri dışarıda kalmak şartı ile mal değişim sözleşmesinin kurulması için şekil şartı bulunmamaktadır. Ancak değişime konu malın devri resmi şekil şartına tabi tutulmuş ise trampa sözleşmesi de resmi şekil şartı ile kurulmak zorundadır. Aksi halde sözleşme geçersiz kabul edilecektir. Yukarıda verilen örnek kapsamında taşınmaz mülkiyetinin devri resmi şekle bağlı olduğu için inşaat yapan B firmasının borç yükümlülüğünü yerine getirmesi için satış sözleşmesini yahut satış vaadi gibi bir ön sözleşme kurulması halinde bu ön sözleşmeyi, resmi şekilde yapması şarttır. Aksi halde sözleşme geçersiz olacaktır. (4)
DİĞER SÖZLEŞMELER İLE İLİŞKİSİ
Mal değişim sözleşmesine konu malların değerlerinin yaklaşık olarak eşit olması beklenir. Mallardan birinin eksik olması halinde denklik parası ödenmek sureti ile aradaki fark kapatılabilir. Bu halde artık mal değişim sözleşmesi değil, karma sözleşmeden bahsetmek mümkündür. (5) Karma sözleşme ortaya çıkması durumunda edimlerden asli olan edimin tespit edilmesi ve asli edime uygulanacak olan hükümlerin bütün sözleşmeye uygulanması gerektiği yönünde görüşler olmakla beraber (6) bu görüşün hakkaniyete uygun olmadığı trampa sözleşmesinin fer’i edim niteliğinde kabul edildiği hallerde, sözleşmenin kendine özgü atipik bir trampa sözleşmesi olarak değerlendirilmesi gerektiği şeklinde ağırlıklı bir doktrin görüşü mevcuttur. (7)
Mal değişimi karşılığı, hizmet alım sözleşmesinin düzenlendiği tip sözleşme trampa sözleşmesi kabul edilmeyecektir. Hizmet ilişkisi, mal değişimi sayılmayacağı için bu tip sözleşmeler ancak karma sözleşme niteliğinde kabul edilecektir. (8)
SATIM SÖZLEŞMESİ HÜKÜMLERİNİN UYGULANIRLIĞI
Kanun koyucu 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 283 maddesi ile satış sözleşmesi hükümlerine atıfta bulunarak, satış sözleşmesine ilişkin hükümlerin mal değişim sözleşmesi için de uygulanacağını düzenlenmiştir. Buna göre her bir taraf vermeyi üstlendiği şey bakımından satıcı, almayı üstlendiği şey bakımdan da satıcı kabul edilmiştir.
Aynı Yasa’nın 284. Maddesi “Satış sözleşmesinin zapttan ve ayıptan sorumluluğa ilişkin hükümleri uygun düştüğü ölçüde, mal değişim sözleşmesine de uygulanır” şeklinde düzenlenmiştir.
Yazar
Av. Lider TANRIKULU
Antalya Barosu
KAYNAKÇA
1. Yılmaz, Ejder. Hukuk Sözlüğü. Ankara : Yetkin Basın Yayın ve Dağıtım A.Ş., 2001. s. 889.”.Trampa-Bir hak veya bir malın başka bir hak veya mal ile değiştirilmesini amaçlayan sözleşme.”
2. MAL DEĞİŞİM SÖZLEŞMESİ HAKKINDA YAKIN GELECEK. TÜZÜNER, Özlem. 480, s.l. : Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı , 18 03 2015, Türk İdare Dergisi , s. 239. “Türk Borçlar Kanunu’nun mal değişim sözleşmesine dair hükümlerinin gerekçesinde, trampa yerine mal değişim teriminin niçin kullanıldığı açıklanmamıştır35. Belirtmek gereklidir ki, Fransızca échange veya İngilizce exchange kelimeleri, dilimizde “karşılıklı değiş tokuş” kısaca “trampa” anlamına gelmektedir ki, değişim sözcüğüyle eş anlamlılık bulunmamaktadır. Çünkü değişim kelimesinin İngilizce karşılığı, alternation, changing, change, altering gibi kelimelere tekabül etmektedir. İşte bu noktada, Türk Borçlar Kanunu’nda, trampa yerine mal değişim sözcüğünün tercih edilmesi sorgulanabilir.”
3. UYGUR, Turgut. MAL DEĞİŞİM SÖZLEŞMESİ. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Şerhi. Ankara : Seçkin Yayınevi, 2012, Cilt 2, s. 1638.
4. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 29; ““Bir sözleşmenin ileride kurulmasına ilişkin sözleşmeler geçerlidir. Kanunlarda öngörülen istisnalar dışında, önsözleşmenin geçerliliği, ileride kurulacak sözleşmenin şekline bağlıdır.”
5. Mal Değişim Sözleşmesinde Satış Hükümlerinin Uygulanması. BALKIR, Başak. 28, Kocaeli : Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014.
6. UYAR, Turgut. Mal Değişim Sözleşmesi. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi. Ankara : Seçkin Yayınevi, Ekim 2012.”
7. Mal değişimi sözleşmesinde kural olarak, karşılıklı değiştirilen malların birbirleriyle eşit değerde olması gerekir. Fakat bazen taraflardan birinin vermeyi üstlendiği mal, öteki tarafın vereceği mala göre daha az değerde olabilir. Genellikle bu gibi durumlarda, daha az değerde mal veren kişi, aradaki değer farkını denklik parası denilen bir para ödeyerek kapatmaya çalışır, işte bu durumda, ortada karma ya da bileşik bir sözleşmenin varlığından söz edilebilir. Burada mal değişim sözleşmesinin niteliği ağır basmaktadır. Fakat tarafların asıl amacı, malla başka bir malın değiştirilmesi olmayıp da mal karşılığı para ödenmesi amaçlanmışsa ve paranın yanında bir mal da veriliyorsa artık burada satış niteliği ağır basmaktadır (Zevkliler ve Havutçu, 2004: 151).başak balkır”
8. SEROZAN, Rona. Mal Değişim Sözleşmesi. İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu. İstanbul : Vedat Kitapçılık , 2019, Cilt 4-5, s. 2730.
9. SEROZAN, Rona. Mal Değişim Sözleşmesi. İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu. İstanbul : Vedat Kitapçılık, 2019, Cilt 4-5, s. 2719.
Comments