KKTC'de Kripto Varlıkla Ücret Ödemesinin Hukuki Altyapısı

GİRİŞ

Uzak geçmişten günümüze işçi/çalışan maaşlarının ya da ücretlerinin nasıl ödendiğine baktığımızda, yiyecek ve kalacak yer temininden tuz tabletlerine (Roma İmparatorluğu’nda asker maaşlarının uzun bir süre tuz tabletleriyle ödendiği vakidir), altın ve gümüş gibi emtialardan banknotlara, hatta günümüzde maaşların büyük oranda banka hesaplarına yatırılması nedeniyle kaydi paraya kadar çok farklı ödeme araçlarının bu amaçla kullanıldığını görürüz.

2008 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan ve oradan dünyaya yayılan finansal krizin de etkisiyle, Satoshi Nakamoto takma isimli kişi veya kişilerin yayımladığı bir makale sonrası, dünya ödeme aracı olarak kullanılabilecek bambaşka bir varlıkla karşılaştı. İlki 2009 yılında gerçekleştirilen uçtan uca Bitcoin transferiyle kripto varlıklar da bir ödeme aracı olarak hayatımıza girmiş oldu.

Bitcoin sayesinde kişiler arası güvenilir bir ödeme aracı olarak hayatımıza giren kripto varlıkların zamanla sayısı arttı, kullanım alanları ve kullanım amaçları çeşitlendi. Kripto varlıklar günümüzde değer saklama aracı olmaktan değişim aracı olmaya, hızlı ve güvenilir havale aracı olmaktan ödeme işlemlerinde üst düzey güvenlik ve anonimlik sağlamaya kadar geniş bir yelpazede konumlanmış durumda.

Hal böyle olunca, kripto varlıkların ödeme aracı özelliği kullanılarak çalışanın ücretinin ödenip ödenemeyeceği sorusu özellikle KKTC'de Kripto Varlıkla Ücret Ödemesinin Hukuki Altyapısı ister istemez kafaları meşgul ediyor.

Kripto Varlıkla Çalışanın Maaşının Ödenmesi Mümkün Mü?

Bu sorunun cevabını ararken meseleye özel sektör ve kamu çalışanları olmak üzere iki farklı başlık altında bakmak kanaatimce daha doğru olacaktır.

Özel Sektör Çalışanları Bakımından KKTC'de Kripto Varlıkla Ücret Ödemesinin Hukuki Altyapısı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC), kamu sektörü dışında kalan çalışanların büyük bölümünün maaş, ücret ve diğer özlük hakları 22/1992 sayılı İş Yasası ile düzenlenmiştir. Bu Yasa’nın 21. maddesinin (1). fıkrası ücreti; (tanım eksik bırakılmış) olarak tanımlamaktadır. Yine Yasa’nın ücret ve diğer hakların korunmasına ilişkin düzenlemeler içeren 23. maddesinin (3). fıkrasından, ücretin koruma amacı bakımından fazla mesai ve tahsisatlar ile sosyal güvenlik kesintilerini de içerdiği görülmektedir.

Yasa, ücretin “nakden” ödenen bir miktar olduğunu belirtmekle birlikte, “nakden” kelimesi Yasa’da tanımlanmamıştır. “Nakden” kelimesinin sözlük anlamına bakıldığında; para, kullanılması mümkün olan para, peşin para, likit gibi anlamlarının olduğunu görmekteyiz. Bu bakımdan, ücretin nakden yapılan bir ödeme olduğu, ödemesinin banknot parayla yapılması kadar çalışanın banka hesabına yatırılması yoluyla kaydi para şeklinde de yapıldığı (para birimi fark etmeksizin) dikkate alındığında, ilk bakışta çalışanın ücretinin kripto varlıkların sanal veya kaydi para nitelikleri de dikkate alınarak kripto varlıkla ödenmesi mümkün görünmektedir.

Bu durumda akla şu soru gelebilir: Ödemeler Hangi Tür Kripto Varlıklarla Gerçekleştirilebilir?

Bu soru için en mantıklı cevap, ödemenin, değeri bir fiat para birimine veya değerli bir varlığa bağlanan sabit (stabil) coin’ler ile günlük, haftalık veya aylık olarak gerçekleştirilmesidir. Örneğin; çalışanın maaş ödemesinin USDC veya USDT coin ile yapılmasıyla döviz olarak ödenmesi arasında herhangi bir fark teknik anlamda mevcut değildir. Bununla birlikte, maaş ödemelerinde uyulması zorunlu sosyal güvenlik ve vergi mevzuatı kurallarının da dikkate alınması gereklidir.

Sosyal güvenlik mevzuatına ilişkin olarak ilk bahsetmemiz gereken Yasa 34/1993 sayılı İhtiyat Sandığı Yasası’dır. Bu Yasa ile KKTC’de istihdam edilen çalışanlara, işverenlere, kendi nam ve hesabına çalışanlara emeklilik veya yaşlılık aylığı alma hakkı kazandıkları zaman yapmış oldukları yatırımlarına karşılık emeklilik ikramiyesi vermeyi amaçlayan tüzel kişiliğe sahip bir fon kurulmuştur. Bu ikramiyenin ödenebilmesi amacıyla, fona çalışan için yapılması zorunlu prim ve depozit ödemeleri vardır. Yasa’nın 8. maddesine göre, her çalışan fonun iştirakçisidir ve maaş almaya hak kazandığı her ay için brüt ücretinin %4’ü oranında prim işvereni tarafından brüt maaşından kesilerek çalışanın hesabına fona yatırılır. Yine işveren tarafından çalışanın hesabına aynı oranda depozit yatırılır. Böylece toplamda çalışanın brüt maaşının %8’i kadar bir miktar her ay fona çalışan hesabına yatırılır.

Yine sosyal güvenlik mevzuatıyla ilgili olarak 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasası ve 74/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası kuralları uyarınca çalışanın hesabına belirli oranlarda her ay yatırılması zorunlu Sosyal Sigorta ve Sosyal Güvenlik primleri vardır.

Bunların yanı sıra, çalışanla ilgili olarak vergi mevzuatı uyarınca yerine getirilmesi gereken yükümlülükler de vardır. 24/1982 sayılı Gelir Vergisi Yasası’nın 4. maddesinin (1). fıkrasının (c) bendi uyarınca, çalışanın ücret kazancı vergiye bağlı gelir olarak değerlendirilir. Yine çalışanların tabi olduğu bir diğer vergi yükümlülüğü, 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 78. maddesinin (1). fıkrası uyarınca herhangi bir belediye sınırı dahilinde yılda en az yedi iş günü mesleğini yürütmesi durumunda ödemek zorunda olduğu meslek vergisidir. Bu vergi çalışanın işvereni tarafından çalışanın maaşından kesilerek ilgili belediyeye ödenir.

Tüm bu vergi ve sosyal güvenlik ödemelerinin farklı kurumlara ödenmesi gerekmekle birlikte, bu kurumların tamamı 41/2019 sayılı Kamu Yönetimi ve Kontrol Yasası’nın 2. maddesi uyarınca “Genel Devlet Yönetimi Kapsamındaki Kamu İdareleri” olup Yasa’nın 3. maddesine göre kamu bütçelerinin hazırlanması, uygulanması, mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve raporlanması konusundaki kural ve düzenlemelere tabidir. Bundan dolayı tüm bu kurumların bütçeleri oluşturulurken kripto varlıklarla yapılacak ücret ödemelerine ilişkin yükümlülüklerin muhasebeleştirilmesinde de 41/2019 sayılı Yasa’nın kuralları dikkate alınacaktır.

Yasa’nın 25. maddesine göre, Genel Devlet Yönetimi kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinin sınıflandırılması Maliye Bakanlığı'nın çıkaracağı bir genelge ile belirlenmektedir. Belirtmek gerekir ki, bu yazının yayımlandığı tarih itibarıyla Bakanlık tarafından kripto varlıkların bütçede sınıflandırılmasına ilişkin çıkarılmış herhangi bir genelge mevcut değildir.

Tüm bu belirtilenlerden hareketle, Türk Lirası veya yabancı para cinsinden bir ücretin hizmet akitlerinde gösterilmesi, yukarıda belirtilen yükümlülük ve ödemelerin o miktar üzerinden gerçekleştirilmesi ve çalışana maaşının bu miktara karşılık gelecek tutarda sabit (stabil) coin ile yapılması, gerek KKTC’de yürürlükteki mevzuat bakımından gerekse de bürokratik sıkıntıların ortadan kaldırılması açısından faydalı olacaktır.

Kamu Çalışanları bakımından KKTC'de Kripto Varlıkla Ücret Ödemesinin Hukuki Altyapısı

Kamu çalışanları bakımından durumu irdelemeden önce, özel sektör çalışanları üzerindeki vergi ve sosyal güvenlik ödemesi yükümlülüklerinin aynılarının kamu çalışanları bakımından da geçerli olduğunu, farklı olarak ise 1 Ocak 2008 tarihinden önce kamuda çalışmaya başlayanların 26/1977 sayılı Emeklilik Yasası kuralları uyarınca ayrı bir statüye bağlı olarak emeklilik maaşı ve ikramiyesi bakımından daha farklı kesinti oranları ödemekle yükümlü olduklarını belirtmekte fayda vardır.

Kamu çalışanlarının ücretlerinin kripto varlıklarla ödenmesi bakımından ayrıştıkları temel nokta; kamu çalışanlarının maaş ödemesinin 47/2019 sayılı Yasa uyarınca, Genel Devlet Yönetimi kapsamına giren merkezi yönetimler, yerel yönetimler, fonlar ve sosyal güvenlik kuruluşlarında bütçenin Türk Lirası olarak hazırlanması, bunun da 41/2001 sayılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası Yasası’nın 49. maddesinden kaynaklanmasıdır. Bu maddeye göre Türk Lirası, KKTC’de tedavülü zorunlu para birimidir.

Yine, KKTC’de kamu çalışanlarına ilişkin temel maaş rejimini düzenleyen yasalar olan 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası ve 47/2010 sayılı Kamu Çalışanlarının Aylık (Maaş - Ücret) ve Diğer Ödeneklerinin Düzenlenmesi Yasası’nda kamu görevlisi aylıklarının bu yasaların eklerinde yer alan cetvellerdeki barem tablolarında öngörülen şekilde ödeneceği kurala bağlanmış olup tablolarda öngörülen maaşlar Türk Lirası cinsindendir.

Yukarıda belirttiğimiz yürürlükteki Türk Lirası’nın tedavülüne ilişkin yasal düzenleme ve kamu çalışanlarına ilişkin diğer temel yasal düzenlemeler ışığında, herhangi bir mevzuat düzenlemesi yapılmaksızın kamu çalışanlarının maaşlarının kripto varlıklarla ödenemeyeceği açıkça görülmektedir.

Sonuç

Sonuç olarak, özel sektör çalışanlarının maaşlarının belli şartlar altında kripto varlıklar ile ödenmesi mümkün olmakla birlikte (ücretin stabil bir coin’e endekslenerek döviz cinsinden ödenmesinin, vergi ve diğer sosyal güvenlik ödemeleri bakımından pratikte kolaylık sağlayacağı düşüncesinden hareketle), kamu çalışanları (Genel Devlet Yönetimi kapsamına giren merkezi yönetimler, yerel yönetimler, fonlar ve sosyal güvenlik kuruluşlarında çalışanlar) bakımından yürürlükteki mevzuat nedeniyle bu durum mümkün değildir.

HUKUKÇU

Burak DEMİRKAYA

KKTC