İçindekiler
BOŞANMA DAVASI SONUCUNDA VERİLEN KARAR İLE ÇOCUK TESLİMİ VE KİŞİSEL İLİŞKİ TESİSİ
Boşanma davası evlilik birliğinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesi için açılan bir dava türü olup anlaşmalı boşanma davası ve çekişmeli boşanma davası olarak iki ayrı şekilde açılabilmektedir. Tarafların boşanma kararı ile eşler arasındaki evlilik birliği sona erer. Aile hakiminin verdiği boşanma kararı ile birtakım hukuki sonuçlar meydana gelir. Anlaşmalı boşanma davasında çocuğun velayeti konusunda tarafların mutabık olması zorunlu olup, çekişmeli boşanma davalarında, çocukların velayetinin kimde kalacağı hususu eşler arasında büyük sorun teşkil etmektedir. Gerek anlaşmalı gerekse çekişmeli boşanmada, tarafların anlaşmasına bakılmaksızın, çocukların velayeti çocuğun üstün yararı gözetilerek mahkemece anneye, babaya ya da üstün yarar kimi gösteriyor ise ona verilir. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme nedeni ile açılacak boşanma davasında, davanın ispatlanması halinde çocuğun üstün yararının davacıda olduğunun kabulü gerekir. Ancak burada dahi davacının benzer bir durumu varsa bu kez üstün yarar gereği aileden bir başkasına vesayet verilebileceği gibi şartları oluşması halinde vesayet kuruma da verilebilir. Bu, velayet hakkını elinde bulundurmayan tarafın çocukla kişisel ilişki kuramayacağı gibi bir anlama gelmez. Zira çocukla kişisel ilişki kurulması hakkı ebeveynler ve yakın zümre için (hala, teyze, amca, dayı, büyükanne ve büyükbaba) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi md. 8 ve Anayasa md. 41 gereğince temel insan haklarındandır. Çocuk ile kişisel ilişki kurulması hakkı düzenlenirken inceleme ve araştırma doğrudan mahkeme tarafından resen yapılır ve karar verilir. Aile Mahkemesi kararında küçüklerin büyütülmesi, her türlü ihtiyaçlarının karşılanması, kişiliklerinin korunması gibi durumları gözetecektir. Ancak bazen mahkeme kararına rağmen velayeti kendisine bırakılan kişi diğer lehine kişisel ilişki tesis edilen ile müşterek çocuğun kişisel ilişki kurmasını engelleyerek çocuk teslimine dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin teslim emrine aykırı hareket etmektedir. Netice itibariyle çocuğu göstermekle yükümlü olan taraf buna aykırı davranırsa çocuğu göstermeme suçunun meydana gelmesine neden olmaktadır.
İCRA YOLU İLE ÇOCUK TESLİMİ KALKTI
İcra yoluyla çocuk teslimi velayeti elinde bulunduran ve çocukla kişisel ilişki kurulmasını engelleyene karşı diğer tarafın icra takibi başlatmasıyla icra memuru vasıtasıyla çocuğun teslim edilmesini sağlayan zorlu ve yıpratıcı bir süreci içermekteydi. Adalet Bakanlığının çocukların üstün yararını gözeterek hayata geçirdiği yeni uygulamayla velayet hakkı kendisine verilmeyen ancak belirlenen sürelere göre çocuğuyla kişisel ilişki kurma hakkına sahip olanlar, artık icra dairelerine başvurmak zorunda değil. En fazla çocukların psikolojik olarak yıprandığı icra yoluyla çocuk teslimine 30 Kasım 2021 tarihli 31675 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin tüm maddeler 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’ndan çıkarılarak, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na “Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulması” başlığı altında konuya ilişkin detaylı düzenlemeler getirilerek son verilmiştir. Çocukların yaş ve gelişim düzeyleri gözetilerek hazırlanan teslim merkezlerinde bu işlemler uzmanlar tarafından zorla değil, çocukla ve taraflarla iletişim kurularak, bu süreçte nasıl davranmaları gerektiği konusunda rehberlik edilerek rızaya dayalı olarak yerine getirilmeye çalışılacak. Nihayetinde çocuk tesliminde İcra Mahkemelerinin denetleme yetkisi kaldırılarak Aile Mahkemelerine verilmiştir. Ayrıca ilgililer bu işlemler için bir harç ve masraf yatırmak zorunda kalmayacak, avukatlık ücreti dışında tüm giderler Adalet Bakanlığı’nın bütçesinden karşılanacaktır.
ÇOCUK TESLİMİNDE GÖREVLİ VE YETKİLİ BİRİM NEDİR?
Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulması” başlığı altında detaylandırılan yeni düzenlemeye göre çocuk teslimi çocuğun yerleşim yerindeki Adalet Bakanlığınca adli yargı çevresi gözetilerek kurulan “Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü” tarafından yerine getirilecektir. Müdür, yeteri kadar müdür yardımcısı ve personel ile psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı görevlendirilecektir. Eğer yargı çevresi içerisinde müdürlük bulunmuyorsa Adalet Bakanlığı tarafından belirlenecek olan hukuk mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü tarafından bu görev yerine getirilir. İlam ve tedbir kararlarının yerine getirilmesinde çocuğun yerleşim yeri müdürlüğü yetkilidir. Mahkemenin verdiği ara kararla kurulan tedbir ya da kesinleşen hüküm müdür tarafından görevlendirilen “psikolog”, “pedagog”, “sosyal çalışmacı”, “çocuk gelişimci” ve “rehber öğretmen” gibi uzmanlar, uzman bulunmaz ise öğretmenlerle, eğitimciler eşliğinde yerine getirilecektir.
YENİ KANUNA GÖRE ÇOCUĞUN TESLİM EDİLMESİ VE ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ NASIL KURULUYOR?
Çocuğu teslim alamayan taraf, mahkeme kararının yerine getirilmemesi sebebiyle Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğüne başvuruda bulunacaktır. Başvuruda bulunulan müdürlük, çocuğu teslim etmeyen taraf ile iletişim kurarak gün, saat ve yer belirleyip çocuğun teslim edilmesi için bildirimde bulunacaktır. Bu bildirimin yapıldığına veya yapılamadığına ilişkin tutanak tutulacaktır. Eğer çocuğu teslim etmeyen tarafla iletişim sağlanamazsa bu da tutanağa yazılacaktır. İletişim sağlanamazsa veya olumsuz bir dönüt gelirse teslim emri gönderilecektir. Bu teslim emrinde; belirlenen gün ve saatte belirlenen yere getirmek zorunda olduğu, belirtilen yere getirilmesine engel bir durum varsa çocuğun müdürlükçe alınmasını talep etmesi gerektiğini teslim gününden önce bildirmesi gerektiği, bu haller dışında çocuğu getirmezse uzman veya öğretmen ya da gerekli görülür ise kolluk eşliğinde zorla alınacağı, teslim emrini yerine getirmediği vakit disiplin hapsiyle cezalandırılacağı, müdürlüğün yaptığı işlemlere karşı ya da öğrenme veya tebliğden itibaren 1 hafta içinde müdürlüğün bulunduğu aile mahkemesine şikayet edilebileceği yer almaktadır. Çocuk neredeyse müdürlük tarafından alınarak lehine kişisel ilişki tesis edilene teslimi sağlanacaktır. Teslim edilen çocuğu haklı sebep olmaksızın geri alırsa ya da yeni bir hükme, teslim emrine gerek kalmaksızın müdürlük ya da gerekirse kolluk kuvvetlerinden faydalanılarak hak sahibine teslim edilecektir. Kolluk kuvvetleri, bu konudaki talepleri derhal yerine getirmekle yükümlüdür.
ÇOCUĞU TESLİM ETMEME VE ÇOCUK TESLİMİNE MUHALEFET SUÇUNUN CEZASI VE ŞİKAYET SÜRESİ NEDİR?
Çocuğu göstermeme suçu şikayete bağlı bir suçtur. O halde kendisine çocuk gösterilmeyen taraf şikayet etmediği sürece resmi makamlar kendiliğinden harekete geçmeyecektir. Belirlenen sürelerde çocuğu teslim etmeyen taraf, diğer ilgili tarafından 1 ay içerisinde yapılacak şikayet üzerine fiil suç teşkil etse de 3 aya kadar disiplin hapsi alacaktır. Çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair kararın yerine getirilmesine muhalefet halinde ise yine 1 ay içerisinde yapılan şikayet ile 3 günden 10 güne kadar disiplin hapsiyle cezalandırılacaktır. Ayrıca kişisel ilişki kurulması için kendisine çocuk teslim edilen hak sahibi, ilam veya tedbir kararında belirtilen sürenin bitiminde çocuğu belirlenen yere getirmezse, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır.
Şikâyete bakacak görevli ve yetkili mahkeme, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesidir.
SONUÇ
Boşanma davası sonrasında taraflar çocukların velayeti hususunda bir takım sorunlar yaşayabilmektedir. Bu sorunlar nedeniyle velayeti elinde bulunduran taraf, diğer tarafa çocuğu teslim etmekten veya kişisel ilişki kurulmasından kaçınmaktadır. Çocukların psikolojik olarak kötü etkilenmesine neden olan icra yoluyla çocuk tesliminin kaldırılarak Adalet Bakanlığı tarafından kurulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’na bağlı müdürlüklerce çocukların üstün yararı gözetilerek yerine getirilecek olması oldukça isabetli olmuştur. Nihayetinde, boşanma davasının sonuçları açısından en çok etkilenen ve ailenin en küçük bireyleri olan çocukların diğer tarafa teslimi müdürlükçe belirlenen yerlerde uzmanlar eşliğinde üstün menfaatleri ön plana alınarak gerçekleşecektir. Adalet Bakanlığı tarafından kurulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Başkanlığı’na bağlı müdürlüklerin kurulduğu il ve ilçeler bazında adres ve telefonlarını içerir Türkiye haritası bazlı listeye bu linkten ulaşabilirsiniz.
Yazar/Antalya Barosu
Av. Fatma SARI
Comments