İÇİNDEKİLER
Giriş
Türk vatandaşlığı doğumla veya sonradan kazanılabilir. Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, soy bağı veya doğum yerine göre belirlenir. Doğum ile kazanılan Türk vatandaşlığı 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 6, 7 ve 8. Maddelerinde düzenlenmiştir. ‘’Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır.’’ ‘’Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanmayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır.’’
Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı için ise farklı kazanım yolları söz konusudur. Bunları sıralamak gerekirse;
1 - Yetkili Makam Kararı ile Kazanma (TVK m.10)
- Genel Yolla Kazanma
- İstisnai Yolla Kazanma (TVK m.12)
- Evlenme Yoluyla Kazanma (TVK m.16)
- Yeniden Kazanma (TVK m. 13-14)
2 - Evlat Edinme Yoluyla Kazanma
3 - Seçme Hakkı Yoluyla Kazanma
Bu çalışmamızda yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması yollarından olan istisnai yoldan Türk vatandaşlığının kazanılmasını inceleyeceğiz.
1) Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararı ile Kazanılması:
Türk vatandaşlığının yetkili mahkeme kararı ile kazanılması için belirli şartlar öngörülmüştür. Uygulamada bu şartlara sıkı sıkıya bağlı kalınmamakla birlikte yetkili mahkeme kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasında kanunda belirlenmiş şartlar yer almaktadır. (1) Bu şartlar Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 11. Maddesinde şu şekilde sıralanmıştır: (2)
1- Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak
2- Türkiye’de kesintisiz 5 yıl ikamet etmek
3- Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini kanıtlar davranış göstermek
4- Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden hastalığa sahip olmamak
5- İyi ahlak sahibi olmak
6- Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek
7- Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayabilecek gelire veya mesleğe sahip olmak
8- Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak
Her ne kadar kanunda yukarıdaki şartlar düzenlenmiş olsa dahi kanunda yer alan şartları yerine getirmiş bir yabancının Türk vatandaşlığını kazanmak için mutlak bir hakka sahip olduğu anlamına gelmez. Yani ilgili, kanunda yer alan şartları taşısa bile Türk vatandaşlığına kabul edilmeyebilir. Bu durum yetkili makama tanınan takdir yetkisinin bir sonucudur. (3)
2) Türk Vatandaşlığının İstisnai Yoldan Kazanılması
Türk vatandaşlığının istisnai haller ile kazanılması Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir.
‘’ (1) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile aşağıda belirtilen yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilirler. [1][2]
a) Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) (Ek: 28/7/2016-6735/27 md.) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
d) Göçmen olarak kabul edilen kişiler.
(2) (Ek: 19/10/2017-7039/29 md.) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunanların talepleri Bakanlıkça reddedilir.’’
Türk vatandaşlığının istisnai haller ile kazanılması olağan dışı bir kazanım yoludur. Genel yolla Türk vatandaşlığının kazanılması gibi olağan yollar ile karıştırılmamalıdır.
Kanunda yer alan şartlar incelendiğinde toplamda beş grup yabancıya istisnai yolla Türk vatandaşlığı kazanımının önü açılmıştır. Bu grupları saymak gerekirse;
- Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyali sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıkların haklarında gerekçeli teklifte bulunduğu kişiler
- Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31/1-j bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu
- Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler
- Göçmen olarak kabul edilen kişiler
a) TVK m. 12/1-a kapsamında istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilecek kişiler:
“Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.’’
Bu fıkra doğrultusunda, kazanımı esas etkileyen nokta sanayi tesisleri getirmek şartıdır. Bunun yanında sayılan diğer birtakım şartlar (bilim, sanat, kültür alanlarında hizmet vb.) yorumlanabilir ve mutlak bir hak doğurmaz. Örneğin kanunda sayılmamış olsa dahi Türkiye’nin tanıtımına katkı sağlamış bir yabancılara bu madde kapsamında vatandaşlık kazanma hakkı tanınabilir.
Burada ilgili, yetkili makamlara, bu madde kapsamında Türk vatandaşlığına hak kazanabilecek özelliklere sahip olduğunu ispat edebilmelidir. Unutulmamalıdır ki önemli olan kanunda yer alan şartları sağlamanın yanında karar merciini vatandaşlık kazanımı hakkında ikna edici veriler sunmaktır.
b) TVK m. 12/1-b kapsamında istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilecek kişiler:
“4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu. “
Bu fıkranın amacı, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal hayatına katkıda bulunabilecek yabancıların daha kolay bir şekilde Türk vatandaşlığını kazanmalarına yardımcı olmaktır.
Bu fırka ile iki ayrı gruba istisnai yol ile vatandaşlık kazanım hakkı öngörülmüştür. Bu yabancı grupları kanunda açıkça yer almadığı için kimlerin yararlanabileceği konusunda YUKK, UİK, TVKUİY, MÖHUK’ta yer alan düzenlemeler dikkate alınmalıdır. (4)
TVK 12/1-b kapsamında Türk vatandaşlığı kazanabilecek ilk grup, YUKK 31/1-j ile kendilerine kısa dönem ikamet izni verilmiş olan yabancılardır. Bu yabancılar Türkiye’de çalışmayan ancak yatırım yapan yabancılardır. Bakanlar Kurulunca belirlenmiş kapsam ve tutarda yatırım yapmış olan yabancılar, bunların eşleri ve ergin olmayan bağımlı yabancı çocuğu istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
TVK 12/1-b kapsamında kazanılacak vatandaşlıklar için Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 20/2. Maddesine parasal alt sınırlar belirlenmiştir. TVKUİK m. 20/2’ye göre:
- En az 500.000 USD veya karşılığı döviz tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen,
- En az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarındaki kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş ya da üzerinde yapı bulunan arsa vasıflı taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarı peşin olarak yatırılan ve tapu siciline üç yıl süreyle devir ve terkini yapılmayacağı taahhüdü şerh edilmek şartıyla noterde düzenlenmiş sözleşme ile taşınmazın satışının vaat edildiği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilen,
- En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen,
- En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen,
- En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen,
- En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen,
- En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında katkı payını, kapsamı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenen fonlarda tutma ve üç yıl sistemde kalma şartıyla bireysel emeklilik sistemine yatırdığı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen, yabancılar istisnai olarak Türk vatandaşlığını kazanabilir.
TVK 12/1-b kapsamında Türk vatandaşlığı kazanabilecek ikinci grup ise ‘Turkuaz Kart Sahibi’ yabancılardır. Turkuaz Kart verilebilecek yabancılar Turkuaz Kart Yönetmeliği’nin 5. Maddesinde belirtilmiştir ve şu şekildedir: (5)
- Yüksek nitelikli işgücü olduğu değerlendirilen yabancılar
- Yüksek nitelikli yatırımcı olduğu değerlendirilen yabancılar
- Yüksek nitelikli bilim insanı ve araştırmacı yabancılar
- Kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetlerde uluslararası düzeyde başarılı olan yabancılar
- Türkiye’nin illi menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan veya Türkiye’nin veya Türk kültürünün uluslararası tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan yabancılar
Turkuaz Kart başvurusu yurt içinde yabancı kimlik numarası ile sistem üzerinden doğrudan kendisi başvuru yapabilir; yurt dışında ise yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliği aracılığıyla yapılır. (6) Turkuaz Kart başvurusu, yurtiçi ve yurtdışından yabancı adına yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilir.
Her ne kadar TVK 12/1-b bendi ile vatandaşlık kazanımı kapsamında yalnızca kanunda yer alan şartları karşılayan yabancılar vatandaşlığa hak kazanabilseler de Türk Vatandaşlık Hukuku uyarınca Türk vatandaşlığının kazanılması eşin vatandaşlığına tesir etmez. Dolayısıyla bu kurala herhangi bir istisna da tanınmadığı için m.12/1-b kapsamında Türk vatandaşlığına alınacak kişilerin eşleri de onlara bağlı olarak vatandaşlık kazanamayacaktır. Ancak ilgili maddenin lafzından hareketle kendilerinin bireysel olarak m.12/1-b kapsamında Türk vatandaşlığını kazanmak için başvuruda bulanabilme hakları olacaktır. Aynı durum çocuklar için de geçerlidir. (7)
c) TVK m. 12/1-c kapsamında istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilecek kişiler:
‘’ Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.’’
Bu fıkra dahilinde istisnai yoldan Türk vatandaşlığına hak kazanacak grup Cumhurbaşkanı kararıyla vatandaşlık kazanması zaruri görülen yabancılardır. ‘’Zaruret’’ kavramı; siyasi, idari ya da herhangi bir sebeple zorunluluk gerektiren hal olarak yorumlanabilir ancak yetkili makama bu konuda geniş bir yetki de tanınmış olur ve bu durum beraberinde suistimali doğurabilir.
Bu fıkranın, keyfi uygulamaya mahal vermemesi adına genellikle ana ya da babanın yetkili mahkeme kararıyla Türk vatandaşlığını kazandığı tarihte velayeti altında olmadığı için onunla birlikte işlem görmemiş ergin olmayan çocuklar, sonraki bir tarihte, Türk vatandaşı ana veya babanın velayeti altına verilmiş olduğu hallerde işleme alınması gerekir.
Aynı zamanda Cenevre Sözleşmesi’nin 34. Maddesi kapsamında [*] (8) mültecilerin TVK 12/1-c bendi ile Türk vatandaşlığını kazanması zaruri görülen kişiler olarak değerlendirilebileceği söylenebilir. Mülteciler için düzenlenmiş olan 34. Maddenin vatansız kişiler bakımından da değerlendirilmeye alınması yerinde olacaktır.
TVK 12/1-c bendi, kanunun eksikliklerini giderilmesinin aracı bir düzenlemesi olarak da değerlendirilebilir. Türk vatandaşlığının kazanılması noktasında yapılan düzenlemelerde gözden kaçmış olabilecek bir yabancının durumu göz önüne alındığında kanunda bu yabancının Türk vatandaşlık kazanım yollarından herhangi birine dahil olamaması ve bu nedenle hak kaybına uğraması istenmez. Bu durumda, kanunda yer alan boşlu TVK 12/1-c ile doldurularak doğması muhtemel hak kayıpları engellenebilir.
d) TVK m. 12/1-d kapsamında istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilecek kişiler:
‘’Göçmen olarak kabul edilen kişiler.’’
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda istisnai yoldan vatandaşlık kazanımında düzenlenen son istisnai haldeki grup göçmenlerdir. Her ne kadar Türk Vatandaşlığı Kanunu göçmeni tanımlamamış olsa dahi bu kanunun yönetmeliğinde göçmen tanımı yapılmıştır. Bu tanım da İskân Kanunu’nda yer alan tanımın yorumuyla yapılmıştır. Bu tanıma göre göçmen; Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip 5543 sayılı İskân Kanunu uyarınca göçmen olarak kabul edilen kişidir.
Ülkemizde göçmen kavramı birçok kesim tarafından yanlış anlaşılmaktadır. Açıklandığı üzere göçmenlik için esas olarak Türk soyundan olma ve Türk kültürüne bağlı olma şartı aranmaktadır. (9)
Türk soyundan olan ve Türk kültürüne bağlı bulunan kişiler İskân Kanunu’nun 7. Maddesi gereği Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir. Türk soyundan olmayan veya Türk kültürüne bağlı bulunmayan ya da Türk soyunda olduğu ve Türk kültürüne bağlı bulunduğu halde Türkiye’den sınır dışı edilmiş olan yabancılar ile güvenlik bakımından Türkiye’ye gelmeleri uygun görülmeyen yabancıların göçmen olarak kabul görülmeleri ve bu maddeden yararlanmak suretiyle Türk vatandaşlığı kazanmalarının imkânı yoktur.
Göçmen olarak Türk vatandaşlığını kazanmış olan kişilerin ergin olmayan çocukları ana-babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanabilirler. Ana-babası olmayan (kimsesiz) küçükler için ise İskân Kanunu madde 8/4’ün sunduğu imkân ile yaşlarına bakılmaksızın tek başlarına göçmen sıfatıyla Türk vatandaşlığını kazanabileceklerdir.
Sonuç olarak Türkiye’ye göçmen olarak kabulünü isteyen kişi Türk soyundan olmalı, Türk kültürüne bağlı olmalı ve Türkiye’ye gelmesi güvenlik bakımından sakıncalı görülen biri olmamalıdır. Güvenlik bakımından sakıncalı görülen biri olduğunun sonradan tespit edilmesi halinde ise göçmenlik işlemlerinin iptali gerekir. (10) Burada tekrar dikkat çekmek gerekir ki göçmenlik yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması yetkili mahkeme kararı ile Türk vatandaşlığının kazanım yollarından biridir ve bu konuda yetkili mercinin takdir yetkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla güvenlik konusu vatandaşlık kazanımının her aşamasında göz önünde bulundurularak göç yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasını kötüye kullanılmasının ve buna bağlı güvenlik sorunlarının önüne geçilecektir.
5543 sayılı İskân Kanununa göre işlemleri tamamlanarak göçmen olarak kabul edilen kişilerin vatandaşlık dosyası il göç idaresi müdürlüğünce düzenlenir ve Bakanlığa gönderilir. Türk vatandaşlığını kazanmak üzere Bakanlığa gönderilen yabancının dosyası incelenir ve kişinin Türk vatandaşlığını kazanması için Bakanlar Kuruluna teklifte bulunulur. Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığı kazanılabilir.
3) Türk Vatandaşlığının İstisnai Yolla Kazanımında Başvuru Süreci:
İstisnai yolla vatandaşlık kazanacak yabancıların Türk vatandaşlığı kazanma işlemleri TVK madde 19 ve Yön. madde 35 uyarınca Bakanlık tarafından yürütülür.
Türk Vatandaşlığı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 20/3. Maddesinde başvuru için gerekli belgeler ve başvuru için yapılacaklar şu şekilde düzenlenmiştir:
- İsteği belirten form dilekçe (11)
- Kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge
- Medeni hal belgesi ve evli ise evlenme belgesi, boşanmış ise boşanma belgesi, dul ise eşine ait ölüm belgesi
- Kişinin kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge ve evli ise eş ve çocuklarının aile bağını kanıtlayan nüfus kayıt örneği veya benzeri belge
- Türk vatandaşı birinci veya ikinci derece yakınları varsa bu kişilere ait müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği
- Kişinin doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı
- Hizmet bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz
Başvurular yurt içinde yerleşim yerinin bulunduğu valiliğe, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin özel vekâletname ile yapılır. Posta yoluyla yapılan müracaatlar kabul edilmez. Ergin olmayan veya ayırt etme gücünden yoksun bulunan kişilerin vatandaşlıkla ilgili başvuruları veli ya da vasileri tarafından yapılır.
TVK’nin 12. maddesine göre Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen kişilerden aranan şartları taşıyanlar İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile Türk vatandaşlığını kazanacaktır. TVK m.12/1-a kapsamında Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen yabancılar için ise ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulması, İçişleri Bakanlığı tarafından da durumlarının uygun görülmesi ve vatandaşlığa alınmaları yönünde Bakanlar Kuruluna teklifte bulunulması gerekmektedir. (12)
Göçmen olarak kabul edilecek kişiler için süreç daha farklı ilerlemektedir. Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 21. Maddesi uyarınca bu kişilerin vatandaşlık dosyasının il çevre ve şehircilik müdürlüğünce düzenlenip İç İşleri Bakanlığı’na gönderilmesi gerekmektedir. Dosya burada incelenir ve vatandaşlık kazanımı için Bakanlık tarafından Bakanlar Kuruluna teklifte bulunulur.
4) Türk Vatandaşlığının İstisnai Yoldan Kazanımının Hukuki Sonuçları:
Türk vatandaşlığının kazanılması noktasında yabancı, yetkili makam kararından itibaren Türk vatandaşı olarak kabul edilir. Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığını kazananlar ile doğumla Türk vatandaşlığını kazananlar arasında vatandaşlık statüsü bakımından fark yoktur.
4.1. Ad-Soyad bakımından:
Zorunlu olmamakla birlikte Türk vatandaşlığını kazanmış olan yabancılar Türkçe ad-soyad alabilirler. Türk vatandaşlığını sonradan kazanmış kişilerin Türkçe ad ve soyadı seçmeleri halinde ise önceki ad ve soyadları nüfus kayıtlarına işlenir ve talepleri halinde; nüfus kayıtlarına dayanılarak önceki ad ve soyadlarını gösteren denklik belgesi Genel Müdürlükçe veya nüfus müdürlüklerince düzenlenir.
4.2. Askerlik bakımından:
Türk vatandaşlığını kazanmış olan bir kişi, askerlik yükümlülüğü altına da girecektir. Askerlik Kanunu’nun 1. Maddesi ‘’ Türkiye Cumhuriyeti tebaası olan her erkek, işbu kanun mucibince askerlik yapmağa mecburdur.’’ şeklindedir. Türk vatandaşlığı kazanmış olan bir erkek de artık Türkiye Cumhuriyeti tebaası sayılacağı için askerlik sorumluluğu altına girmiş olacaktır.
Türk vatandaşlığına sonradan alınanlar askerliklerini, vatandaşlığa alındıkları tarihteki yaş ve öğrenim durumlarına göre o yaştaki Türk vatandaşı yükümlüler gibi yapmalıdır. Bunlardan gelmiş oldukları ülkelerde askerlik yaptıklarını veya askerlik hizmetini yerine getirmiş sayıldıklarını belgeleyenler ile vatandaşlığa alındıkları yıl 22 yaşında olanlar askerlik yapmış sayılırlar.
4.3. Birden fazla vatandaşlık bakımından:
İstisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanan kişilerin aynı zamanda başka bir devlet vatandaşlığına da sahip olmaları durumunda oluşan uyuşmazlıklarda kişinin sahip olduğu vatandaşlıklardan hangisinin esas alınması gerektiği noktasına çözüm MÖHUK’ta belirlenmiştir. Bu Kanun uyarınca aksi öngörülmedikçe, birden fazla devlet vatandaşlığına sahip olanlar hakkında, bunların aynı zamanda Türk vatandaşı olmaları hâlinde Türk hukuku uygulanacaktır.
4.4. Eş bakımından:
İstisnai haller kapsamında da kişinin Türk vatandaşlığını kazanması eşinin vatandaşlığını etkilemeyecektir. Bu durumda yabancı eş, TVK’de düzenlenen diğer vatandaşlığın kazanılması yollarından durumuna uygun olan için başvuruda bulunabilir.
4.5. Çocuklar bakımından:
Ana ya da babalarının istisnai haller kapsamında Türk vatandaşlığının kazanılması ergin olmayan çocuklar bakımından da sonuç doğuracaktır. TVK uyarınca, ana veya babanın Türk vatandaşlığını kazandığı tarihte velayeti kendisinde bulunan çocukları diğer eşin muvafakat etmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır. TVK’de çocuk için yaş tanımı yapılmamış olmakla beraber çocuk için kabul edilen 18 yaşını tamamlamamış olmasıdır. Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuran ana veya babanın çocuklarının ana veya baba ile birlikte işlem görmesi esastır. Ana ya da babaları Türk vatandaşlığını kazandığı sırada ergin olan çocuklar ana ya da babaya bağlı olarak vatandaşlığın kazanılabilmesi için ergin olmama şartı arandığından bu kazanımdan yararlanamayacaktır.
5) Türk Vatandaşlığı Başvurusunun Reddedilmesi Halinde İzlenecek Hukuki Yollar:
İstisnai yoldan Türk vatandaşlığının kazanımı mahkeme kararı ile Türk vatandaşlığı kazanım yollarındandır. Bu noktada, yetkili merciye geniş bir takdir yetkisi tanınmıştır. Başvuruda bulunan kişilerin şartları karşılayıp karşılamadığının kontrolü, güvenlik bakımından engel teşkil edip etmediğinin incelenmesi vb. pek çok araştırma ve başvurucunun uygun görülmesi halinde yetkili merci yabancının Türk vatandaşlığına hak kazanmasına karar verebilir. Ancak uygun görülmeyen başvurucuların başvuruları yetkili merciinin takdir yetkisi doğrultusunda reddedilebilir. Takdir yetkisini keyfi kullanmayan idarenin alacağı kararın gerekçesini de göstermesi gerekmektedir. (13)
Her ne kadar geniş bir takdir yetkisi tanınmış olsa dahi bu yetki mutlak ve sınırsız değildir. Takdir yetkisinin sınırsız bir şekilde ve kötü niyetle kullanılmasının önüne geçilebilmesi için elbet bir denetim mekanizması mevcuttur. Anayasanın madde 125 ve İdari Yargılama Usulü Kanununun 2. Maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir. İdarenin, Türk vatandaşlığının kazanılması noktasında vermiş olduğu ret kararına karşı başvurucunun iptal davası açma hakkı mevcuttur. Açılacak olan İptal davasında görevli mahkeme idare mahkemeleri olup yetkili mahkeme ise başvuruyu reddeden idarenin bulunduğu yer mahkemesidir.
İdarenin Türk vatandaşlığı başvurularında vermiş olduğu ret kararlarına karşı başvurucu, kararın kendisine tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde iptal davasını açmalıdır. Bu süre hak düşürücü süre olup, süresinde dava açılmaması halinde başvurucu karara karşı itiraz hakkını kaybeder.
Ret kararının başvurucuya tebliğinden itibaren direkt iptal davası açılabileceği gibi, kararı veren merciye kararın kaldırılması talebi ile başvuruda da bulunabilir. Böyle bir başvuru yapıldığı takdirde 60 günlük dava açma süresi durur. İdare başvuruya 30 gün içerisinde cevap vermezse başvuru reddedilmiş sayılacaktır. Bu noktada iptal davası açmak için durmuş olan 60 günlük süre işlemeye devam eder.
Stj Av. Elif KILINÇ
Antalya Barosu
Kaynakça
1. BOZATAY, Şeniz ANBARLI. 5901 Sayılı Türk Vatandalığı Kanunu’na Göre Türk Vatandaşlığının Kazanılması. basım yeri bilinmiyor : Yönetim Bilimleri Dergisi. Sa: 8/2.
2. TEKSOY, Barış. Türk Vatandaşlığının Kazanılması. basım yeri bilinmiyor : Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri.
3. GÜNGÖR, Gülin. Tabiiyet Hukuku Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler- Şeyler. Ankara : Yetkin Yayınları, 2022. s.81-83.
4. ÇELİK, Neşe BARAN. Güncel Gelişmeler Işığında Türk Vatandaşlığının İstisnai Haller Kapsamında Kazanılması. basım yeri bilinmiyor : Türkiye Barolar Birliği Dergisi , 2017. Sa: 130, s. 357-418.
5. GÜNGÖR, Gülin. s. 112.
6. ÇELİK, Neşe BARAN. s. 357-418.
7. ÇELİK, Neşe BARAN. Güncel Gelişmeler Işığında Türk Vatandaşlığının İstisnai Haller Kapsamında Kazanılması. s. 357-418.
8. Sözleşmesi, Cenevre. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme. Madde 34.
9. KÖŞGERLİOĞLU, Banu ŞİT. İstisnai Yoldan İstisnai Yoldan Vatandaşlığın Kazanılmasına İlişkin Genel Esaslar ve Son Değişiklikler Çerçevesinde Türk Vatandaşlığının İstisnai Yoldan Kazanılması. basım yeri bilinmiyor : Hacettepe Hukuk Fakültesi , 2017. Sa:7/1 s. 168-198.
10. GÜNGÖR, Gülin. Tabiiyet Hukuku Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler- Şeyler. Ankara : Yetkin Yayınları, 2022. s.129-129.
12. ÇELİK, Neşe BARAN. s. 357-418 .
13. TÜYSÜZ, Cemre. Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanılmasında İdarenin Takdir Yetkisi. basım yeri bilinmiyor : İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , 2022. Sa: 13/1 s. 48-65.
[*] Taraf Devletler, mültecileri özümlemeyi ve vatandaşlığa almayı her türlü imkan ölçüsünde kolaylaştıracaklardır. Vatandaşlığa alma işlemlerini çabuklaştırmaya ve bu işlemlerin masraf ve resimlerini her türlü imkan ölçüsünde azaltmaya özel çaba göstereceklerdir. (Cenevre Sözleşmesi/ Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme m.34)
Comentários